Tłumaczenia ustne

W czasach, w których międzynarodowe spotkania prywatne, biznesowe jak również dyplomatyczne to już nie sytuacje wyjątkowe, a praktycznie nasza codzienność, rola tłumaczy ustnych, którzy w tychże spotkaniach uczestniczą i wspierają je językowo znacząco rośnie.

Specyfika pracy tłumacza ustnego w dużym stopniu różni się od pracy tłumacza pisemnego, co całkiem trafnie na poziomie językowym podkreśla angielskie określenie „interpreter”. Tłumacz ustny – interpreter – ma za zadanie przekazać treść wypowiedzi mówcy – zinterpretować ją, nie dokładnie tłumaczyć jego słowa zdanie po zdaniu. Interpretacji podlega również wiele innych aspektów wystąpienia. Aby przekaz był jak najwierniejszy tłumacze ustni  uwzględniają również styl mówcy, ton jego wypowiedzi oraz jego ekspresję, czyli intonację, stosowane figury retoryczne, a także elementy humorystyczne. Ważne jest też właściwe zinterpretowanie umiejscowienia komunikatu w kontekście sytuacyjnym.

Tłumaczenia ustne

Kolejnym aspektem wyróżniającym tłumaczenia ustne, jest czas ich wykonywania. Treści przekładane są na język docelowy w czasie rzeczywistym lub do niego zbliżonym, w zależności czy jest to tłumaczenie symultaniczne czy konsekutywne. Z tego względu, cechami, które  charakteryzują tłumaczy ustnych poza perfekcyjną znajomością języka obcego, jest szybkie tempo mentalnych procesów tłumaczenia, odporność na stres oraz wysoka koncentracja. Warto dodać, że podczas przekładu ustnego, tłumacz tłumaczy około 150 słów na minutę, podczas gdy średnia liczba słów tłumaczonych pisemnie wynosi około 3000 dziennie. Ponadto, ze względu na specyfikę i czas interpretowania, tłumacz nie ma możliwości i czasu na bieżące konsultacje merytoryczne i wyjaśnienia ewentualnych niejasności. Dlatego też kluczowe dla tłumaczenia ustnego na wysokim poziomie jest przygotowanie się przed wydarzeniem, które ma być tłumaczone. Najistotniejsze jest tutaj obeznanie się z tematyką wystąpienia oraz z zakresem specjalizacji, opanowanie specjalistycznej terminologii oraz poznanie sylwetki prelegenta.

Tłumaczenia konferencyjne

Tłumaczenia konferencyjne, jak sama ich nazwa wskazuje odbywają się przede wszystkim w środowisku konferencyjnym. Jednak ze względu na to, że te typy tłumaczeń wykorzystywane są zarówno na rynku instytucyjnym, jak i prywatnym, tłumacze konferencyjni angażowani są w wszelkiego rodzaju wydarzenia. W przypadku instytucji międzynarodowych, takich jak np. UE czy ONZ, które organizują szczyty, sympozja i konferencje, przekład często jest dokonywany najpierw z kilku języków na język ojczysty tłumacza, który to następnie interpretuje wypowiedź dla odbiorców.

Jeśli chodzi o sektor prywatny i lokalny, często są to spotkania dwujęzyczne, podczas których tłumacz tłumaczy w obie strony. Mówimy tu o różnego rodzaju wydarzeniach, takich jak seminaria, warsztaty, szkolenia, transmisje na żywo czy nawet festiwale.

Podczas tłumaczeń konferencyjnych, tłumacz odtwarza, czy też interpretuje komunikat w języku obcym na język docelowy w czasie rzeczywistym lub zbliżonym do rzeczywistego. Podstawowy podział tłumaczeń konferencyjnych ustanowiony jest właśnie według czasu przekazu komunikatu. Rozróżniamy tu tłumaczenia symultaniczne i tłumaczenia konsekutywne. 

Tłumaczenia symultaniczne

Tłumaczenie symultaniczne uważane jest za najtrudniejszy rodzaj tłumaczenia ustnego, gdyż odbywa się w czasie rzeczywistym i wymaga zaangażowania wielu procesów umysłowych jednocześnie:

  • słuchanie
  • rozumienie
  • mentalny proces tłumaczenia (w głowie)
  • odtwarzanie komunikatu w języku docelowym

Dobry tłumacz symultaniczny powinien zatem charakteryzować się następującymi cechami:

  • odporność na stres
  • podzielność uwagi
  • wysoka koncentracja
  • refleks
  • dobra dykcja
  • znajomość kultury kraju języka źródłowego i docelowego
  • kreatywność językowa

Tłumaczenie symultaniczne ze względu na swoją specyfikę często nazywane jest tłumaczeniem kabinowym, ponieważ do jego wykonywania zwykle konieczne jest wykorzystanie specjalistycznego sprzętu. Tłumacz/ka pracuje w dźwiękoszczelnej kabinie, gdzie przez słuchawki słyszy komunikat wygłaszany przez prelegenta w języku źródłowym i w tym samym czasie tłumaczy go na język docelowy. Uczestnicy wydarzenia mogą słuchać tłumaczenia za pomocą zestawów słuchawkowych.

Ze względu na to, że praca tłumacza symultanicznego jest dość wyczerpująca, w kabinie zawsze znajduje się dwóch tłumaczy, którzy zmieniają się co 15-30 minut. Stanowią również dla siebie wsparcie w przypadku problemów technicznych czy innych nagłych sytuacji.

Pomimo, że tłumacze symultaniczni są zazwyczaj świetnie przygotowani do pracy w swoim zawodzie, tłumaczenie kabinowe w czasie rzeczywistym charakteryzuje się dodatkowymi czynnikami, które utrudniają przekazywanie komunikatu.

Pierwszym z nich jest brak kontaktu z prelegentem (w przeciwieństwie do tłumaczenia konsekutywnego), zatem w przypadku niezrozumienia, czy też niedosłyszenia komunikatu, tłumacz nie ma możliwości poproszenia o powtórzenie fragmentu wypowiedzi. Kwestia ta może być szczególnie problematyczna, jeśli prelegent ma wadę wymowy lub po prostu mówi niewyraźnie.

Należy pamiętać, że tłumacz symultaniczny wygłaszający przetłumaczony komunikat do mikrofonu, nie słyszy tego co mówi, ponieważ ma na uszach słuchawki, w których słyszy głos prelegenta. Skutkuje to brakiem możliwości świadomej kontroli wypowiedzi, co niejednokrotnie może powodować pojawienie się błędów językowych. Często do wystąpienia takowych mogą przyczynić się także różnice w gramatyce języka źródłowego i docelowego, gdy np. w języku źródłowym czasownik znajduje się na końcu zdania, a w języku polskim na początku. W takiej sytuacji tłumacz musi albo poczekać do końca zdania, lub przewidzieć jego treść.

Innymi czynnikami powodującymi trudności w pracy tłumacza mogą być nagłe zmiany w organizacji wydarzenia, niespodziewane zmiany tematów wystąpień, czy też problemy techniczne.

Dla zapewnienia jak najwyższej jakości tłumaczenia, tłumacz zazwyczaj prosi o dostarczenie mu odpowiednio wcześniej materiałów, które umożliwią mu zapoznanie się z tematyką wystąpienia, które będzie tłumaczone jak również przygotowanie się z zakresu specyficznego słownictwa, charakterystycznego dla danego wydarzenia.

dlaczego dwóch tłumaczy

Tłumaczenia konsekutywne

Tłumaczenie konsekutywne to rodzaj tłumaczenia ustnego, w którym tłumacz przekazuje komunikat
w języku docelowym dopiero po zakończeniu fragmentu wypowiedzi przez prelegenta. Wygląda to najczęściej w ten sposób, że tłumacz stoi lub siedzi obok mówcy i odtwarza jego wypowiedź
w pierwszej osobie, z pamięci lub posiłkując się sporządzonymi przez siebie notatkami. Notatki te nie zawierają całego tekstu wypowiedzi, a jedynie symbole oraz słowa klucze. Taki profesjonalny zapis umożliwia tłumaczowi odtworzenie treści komunikatu oraz ciągu myślowego mówcy.

Najlepsi tłumacze potrafią odtwarzać nawet pięciominutowe wypowiedzi, lecz długość tłumaczonych fragmentów zależna jest oczywiście od potrzeb i preferencji organizatora, mówcy czy też tłumacza.

Przy tego typu tłumaczeniu zakładamy, że wypowiedź tłumaczona będzie krótsza, gdyż tłumacz skupia się na przekazaniu kwintesencji komunikatu, zatem selekcjonuje informacje.

Tłumaczenie konsekutywne wykorzystuje się najczęściej podczas specjalistycznych prelekcji
i wystąpień naukowych, przemówień polityków czy też w trakcie spotkań biznesowych.